Theo quy hoạch mạng lưới đô thị toàn tỉnh được UBND tỉnh phê duyệt tại quyết định số 4566/QĐ.UBND-CN ngày 12/11/2007, thị xã Hoàng Mai là trọng điểm phát triển kinh tế phía Bắc. Trước khi được công nhận thị xã, Đảng bộ và chính quyền nhân tỉnh Nghệ An đã rất quan tâm đến trọng điểm kinh tế này. Cùng với Khu kinh tế Nghi Sơn của tỉnh Thanh Hóa, thị xã Hoàng Mai trong tương lai không xa sẽ có những bước phát triển mạnh mẽ nhờ các nội lực cũng như ngoại lực tác động vào khu vực này, đặc biệt là khu kinh tế Nghi Sơn. Vì vậy, hoạch định các chính sách cũng như công tác lập quy hoạch xây dựng để đón đầu các cơ hội đầu tư cần phù hợp với nhu cầu hiện tại cũng như phát triển bền vững lâu dài.
Mặc dù đến nay, trong các đồ án quy hoạch xây dựng chúng ta đã có những định hướng để đô thị này phát triển, song chúng ta còn nhiều trăn trở khi xác định các mục tiêu cốt lõi làm xương sống cho đô thị Hoàng Mai phát triển bền vững.
Nhà máy xi măng Hoàng Mai
Hiện nay, Viện Quy hoạch kiến trúc xây dựng Nghệ An đang triển khai thực hiện việc điều chỉnh quy hoạch chung xây dựng thị xã Hoàng Mai. Đây là cơ hội để chúng rà soát, điều chỉnh cấu trúc không gian cũng như cơ cấu sử dụng đất phù hợp với điều kiện thực tế, cần chú trọng phát triển bền vững, nhằm mục đích biến Hoàng Mai trở thành một cực phát triển kinh tế trọng điểm phía Bắc của tỉnh.
Hoàng Mai có đầy đủ các hình thái địa hình tự nhiên, từ đồng bằng ven biển, trung du đến núi cao. Đây được đánh giá là vùng lưu trữ sinh quyển tự nhiên đặc trưng nhất của tỉnh Nghệ An. Đặc biệt là khu lưu trữ sinh quyển tự nhiên hồ Vực Mấu phía Nam thị xã có cảnh sắc tự nhiên đẹp và đã được lập quy hoạch khoanh vùng bảo vệ và bãi biển hoang sơ ở xã Quỳnh Lập. Vùng phía Bắc trục đường Thái hòa - Đông hồi (nay là tỉnh lộ 537) lại là vùng nguyên liệu sản xuất xi măng; Vùng trung du kết hợp với hệ thống sông ngòi là khu vực lí tưởng để sinh sống; và vùng đồng bằng ven biển, đây thực sự là một trong những thế mạnh của Hoàng Mai về kinh tế biển và du lịch.
So với cả tỉnh, khu vực này có mật độ dân cư đô thị khá cao (1.010 người/km2), phân bố khá đồng đều và có trình độ dân trí cao. Tỷ lệ người trong độ tuổi lao độ lớn (46,68%). Đây là nền tảng quan trong trong phát triển công nghiệp công nghệ cao và du lịch.
Từ những thực tế đó, trong công tác lập quy hoạch xây dựng chúng tôi khuyến nghị chú trọng đến các vấn đề sau:
1. Cấu trúc đô thị: Dựa trên đặc điểm tự nhiên, kế thừa các mục tiêu đã thực hiện trước đó để xác lập sơ đồ khung Thị xã Hoàng Mai gồm các khu vực chính như sau:
- Khu công nghiệp: nằm toàn bộ phía Bắc trục đường tỉnh lộ 537;
- Khu trung tâm đô thị nằm phía Đông QL1A và phía Nam tỉnh lộ 537;
- Khu du lịch ven biển bám dọc bờ biển chạy từ Quỳnh Lập đến hết Quỳnh Liên, đặc biệt là bãi biển Quỳnh Lập - một tiềm năng phát triển du lịch biển cao cấp, ở đây có đầy đủ các yếu tố để phát triển mục tiêu này, sự biệt lập, hoang sơ và có bãi cát núi hạt to, vàng óng... . nằm bên cạnh một khu kinh tế Nghi Sơn giàu tiềm năng;
- Khu dân cư bán sơn địa kết hợp khu vực lưu trữ sinh quyển tự nhiên hồ Vực Mấu.
Lựa chọn phường án cấu trúc đô thị
Phương án A (Giữ nguyên khu DA khu CN Đông Hồi theo chủ trương của UBND tỉnh)
Phương án B (Chuyển DA khu CN Đông Hồi thành khu Du lịch sinh thái Rừng-Biển Quỳnh Lập)
2. Định hướng phát triển không gian kiến trúc cảnh quan:
Thị xã Hoàng Mai được đánh giá là đô thị có cơ hội phát triển mạnh nhất so với các đô thị toàn tỉnh (ngoại trừ TP.Vinh mở rộng) do có lợi thế về địa chính trị và nhân lực. Trên cơ sở cấu trúc đô thị, không gian đô thị cần làm rõ cấu trúc với tầm nhìn lâu dài và bền vững. Trước hết, trong điều kiện nguồn lực đầu tư hiện nay đang hạn chế, áp lực về đô thị chưa cao, chúng ta có điều kiện hoạch định các không gian cho các khu chức năng đảm bảo về diện tích để phát triển nâng cấp đô thị lâu dài trong tương lai.
Với nguồn nhân lực dồi dào và khả năng tiếp nhận khoa học công nghệ nhạy bén là điều kiện thuận lợi cho phát triển sản xuất công nghiệp công nghệ cao, phát triển du lịch biển cao cấp bền vững với môi trường. Thị xã Hoàng Mai nằm bên cạnh khu kinh tế Nghi Sơn là khu kinh tế lớn nhất vùng Bắc Trung bộ là một thuận lợi lớn để phát triển các công nghiệp phụ trợ khi mà quỹ đất khu kinh tế Nghi sơn được phủ đầy. Về lâu dài, công nghiệp sản xuất xi măng cần dịch chuyển sâu lên phía Tây để tránh ảnh hưởng môi trường cho đô thị Hoàng mai.
Hiện tại, theo đánh giá của chúng tôi thì kinh tế biển mà nòng cốt là nghề đánh bắt cá xa bờ vẫn chiếm tỷ trọng lớn trong cơ cấu nền kinh tế của Hoàng mai. Trong tương lai, khi mà chính sách nhà nước đang hết sức nỗ lực hỗ trợ ngư dân để bám biển thì khu vực này chính là một trong những trọng tâm kinh tế biển của tỉnh. Về lâu dài, chúng ta khai thác kinh tế biển xa bờ. Với một dải bờ biển đẹp kéo dài từ Quỳnh Lập cho đến Quỳnh Bảng còn rất hoang sơ là lợi thế lớn để phát triển du lịch biển chất lượng cao để đón lượng du khách lớn từ phía Bắc, kết hợp với khu du lịch sinh thái tự nhiên hồ Vực mấu và các điểm du lịch tâm linh hiện có phát triển thành một tuyến du lịch đa sắc màu.
Việc chúng ta đánh giá một cách khách quan các lợi thế của Hoàng mai, có giải pháp đúng đắn khi bàn tay con người tác động vào khu vực này, chắc chắn sẽ sớm thức tỉnh tiềm năng của đô thị Hoàng mai. Bên cạnh đó, chính quyền đô thị đóng vai trò quan trọng trong việc hoàn thành các mục tiêu đề ra. Dưới góc độ một người hoạt động trong lĩnh vực quy hoạch kiến trúc tôi xin bày tỏ một số quan điểm cá nhân của mình góp thêm một ý kiến để thị xã Hoàng mai phát triển cộng sinh cùng với khu kinh tế Nghi sơn trở thành một đặc khu kinh tế điển hình của vùng Bắc trung bộ.
KTS.Vũ Tuấn Dũng
Phó Viện trưởng Viện QH-KT XD Nghệ An
